Trong bối cảnh như vừa kể, vài ngày qua, quốc hội, chính phủ và một số tướng lãnh, lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam bắt đầu lên tiếng về việc hiện đại hoá quân đội, thậm chí vũ trang cho ngư dân để họ tự vệ...
Những ý tưởng này đang được quảng bá như các giải pháp để giải quyết thực trạng: ngư dân Việt Nam thường xuyên bị lực lượng vũ trang của Trung Quốc săn đuổi, đánh đập, giam giữ, buộc nộp tiền chuộc, tàu đánh cá bị tàu lạ đâm chìm, không cho trú bão, lúc cho vào trú bão thì đập phá, cưỡng đoạt tài sản, hành hung công dân Việt Nam, trước khi thả cho họ rời bến trở về nhà,...

Ngư dân Việt Nam thường xuyên bị lực lượng vũ trang của Trung Quốc săn đuổi, đánh đập, giam giữ, buộc nộp tiền chuộc, tàu đánh cá bị tàu lạ đâm chìm, không cho trú bão, lúc cho vào trú bão thì đập phá, cưỡng đoạt tài sản, hành hung công dân Việt Nam

Liệu việc hiện đại hoá quân đội, vũ trang cho ngư dân có phải là những giải pháp tối ưu? Tại sao lại xem ngư dân như một lực lượng quan trọng để gìn giữ chủ quyền? Vì sao quân đội không gánh vác trách nhiệm bảo vệ lãnh hải và bảo vệ công dân?
Theo báo chí Việt Nam, ở kỳ họp cuối cùng của năm nay, Quốc hội Việt Nam đang thảo luận về Luật Dân quân tự vệ. Bàn về dự luật này, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, cần đặc biệt quan tâm đến tổ chức dân quân tự vệ biển khi đang có nhiều diễn biến phức tạp trên biển Đông.

Đẩy ngư dân đi vào chỗ chết?

Thật ra, ý tưởng giao vũ khí cho ngư dân để họ tự vệ và giữ biển, bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên biển đã được giới thiệu rộng rãi từ trung tuần tháng 10. Lúc đó, trả lời chất vấn của báo giới về trách nhiệm và giải pháp bảo vệ ngư dân khi họ hành nghề trên biển Đông, một số quan chức của Bộ Nông nghiệp – Phát triển Nông thôn và lãnh đạo Hội Nghề cá, đã từng cổ súy giải pháp vũ trang cho ngư dân.

Em không cầm đâu. Nói chung là ở ngoài biển, có súng nó bắn chết cha! Có súng nó bắt mình luôn. Nó giết mình ở ngoải đó!

Anh Quang, Thuyền trưởng

Thế còn ngư dân, họ nghĩ gì trước các ý tưởng này? Mời qúy vị nghe cuộc trao đổi ngắn giữa chúng tôi với ông Trương Minh Quang, ngụ tại Quảng Ngãi, thuyền trưởng tàu QNg 90078. Ông Quang từng bị lực lượng vũ trang của hải quân Trung Quốc bắt hai lần trong vòng sáu tháng, lần nào cũng bị đánh đập, cướp, hủy hoại tài sản. Lần gần nhất là cuối tháng 9, lúc ông cho tàu vào trú bão tại đảo Hữu Nhật thuộc quần đảo Hoàng Sa...
Trân Văn: Nếu như nhà nước giao súng cho anh để anh tự bảo vệ anh có cầm không?
Trương Minh Quang: Em không cầm đâu. Nói chung là ở ngoài biển, có súng nó bắn chết cha! Có súng nó bắt mình luôn. Nó giết mình ở ngoải đó!
Trân Văn: Khi đã từng bị bắt, từng bị đánh đập không phải một lần, anh thấy là giữa chuyện anh nhận súng để tự bảo vệ, với chuyện nhà nước cử hải quân, cử cảnh sát biển hỗ trợ thì chuyện nào hay hơn?
Trương Minh Quang: Nói chung là bây giờ họ giao súng em cũng không dám đâu! Lỡ mà gặp hải quân (Trung Quốc) mình cũng giấu trên tàu cho kỹ chứ nó gặp, nó uýnh chết đó!

Nói chung là bây giờ họ giao súng em cũng không dám đâu! Lỡ mà gặp hải quân (Trung Quốc) mình cũng giấu trên tàu cho kỹ chứ nó gặp, nó uýnh chết đó!

Anh Quang, ngư dân

Trân Văn: So với tàu đánh cá của anh anh, tàu hải quân Trung Quốc lớn hơn khoảng bao nhiêu lần?
Trương Minh Quang: Lớn hơn cũng cỡ sáu, bảy lần gì đó anh. Súng ống của nó đầy đủ lắm!
Trân Văn: Ngoài súng cá nhân, trên tàu của hải quân Trung Quốc còn có những loại vũ khí gì nữa? Có đại bác, đại liên,... không?
Trương Minh Quang: Có súng hai nòng nhưng mà nó phủ bạt che hềt, khoảng ba cây như vậy đó.
Trân Văn: Súng gì anh?
Trương Minh Quang: Súng hai nòng y như là trên xe tăng đó! Mình cũng đoán vậy thôi vì nó phủ bạt che hết nhưng súng to lắm!
Trân Văn: Với thực tế như thời gian vừa qua, trong giai đoạn sắp tới, anh có hy vọng là sẽ được hải quân và cảnh sát biển Việt Nam bảo vệ không?

Nhà nước anh hùng?

Trương Minh Quang: Chắc là không có đâu! Hồi bão năm rồi, bão số 1 đó, anh em cũng chìm, cũng chết, tàu cứu nạn, cứu hộ ra mà tụi nó đâu có cho ghé vô đảo!  Tụi nó đuổi miết đó chứ! Sau này tỉnh này nè, điện biểu mình chạy lên trên đó thì nó cho lên. Hai, ba chiếc tàu nhỏ thì nó cho đi kiếm mấy chiếc bị chìm.

Dạ! Mấy ông tỉnh điện biểu mình cố gắng đi kiếm người rồi nhà nước cho dầu mỡ. Tàu cứu hộ cứu nạn ra đứng chờ mình đi kiếm. Kiếm rồi hết bao nhiêu dầu mỡ thì về họ cho...

Anh Quang, Thuyền trưởng

Tàu lớn đâu có dám lên. Lên nó đuổi, hoảng hồn phải xuống chứ đâu dám lên đó.
Trân Văn: Như vậy là với những trận bão mà có ngư dân của mình chết ở khu vực Hoàng Sa, Trường Sa – nơi Trung Quốc đang chiếm đóng – thì tàu hải quân với tàu cảnh sát biển của mình cũng không dám tới? Tàu cứu hộ, cứu nạn của mình cũng không dám tới?
Trương Minh Quang: Nó không cho lên dù có tàu của mình bị chìm
Trân Văn: Như vậy là ngư dân tự cứu nhau hả anh?
Trương Minh Quang: Dạ! Mấy ông tỉnh điện biểu mình cố gắng đi kiếm người rồi nhà nước cho dầu mỡ. Tàu cứu hộ cứu nạn ra đứng chờ mình đi kiếm. Kiếm rồi hết bao nhiêu dầu mỡ thì về họ cho...
Trân Văn: Vậy là nhà nước kêu mình đi kiếm rồi sau đó họ trả dầu nhớt cho mình?

Trương Minh Quang: Dạ! Họ trả dầu lại cho mình.
Trân Văn: Kiếm cả người lẫn xác?
Trương Minh Quang: Dạ! Kiếm cả người lẫn xác. Nếu còn sống thì mình vớt. Chết rồi mà trôi thì mình cũng vớt! Bão số 1 năm rồi có một thằng ở Bình Định, trôi cả 110, 120 hải lý mà  còn sống...
Trân Văn: Cuối cùng thì ai vớt anh đó?
Trương Minh Quang: Dạ, một chiếc thuyền câu của Bình Định vớt. Không rõ anh đó tên gì nhưng quê ảnh ở Bình Định.

Đợt bão năm rồi chỉ có tàu cứu hộ, cứu nạn của mình tới đó, đứng đó rồi kêu mình đi kiếm, đi cứu người. Chính em đi kiếm, đi cứu hai ba ngày nhưng không có rồi mới trở về đó, người ta cho dầu rồi mới đi vô...

Anh Quang, Thuyền trưởng

Chiến lược của Đảng: dân đi trước nhà nước theo sau?

Trân Văn: Vậy là mình có tàu cứu hộ, cứu nạn nhưng không đi vớt ai hết?
Trương Minh Quang: Dạ, chạy ra đó thôi chứ nó đâu cho lên khu vực đó. Thường mình đậu ở dưới đảo Bom Bay còn tàu thì thường là chìm ở đảo đó!
Trân Văn: Thường thì tàu cứu hộ, cứu nạn của mình ra cách bờ khoảng bao nhiêu hải lý thì ngừng lại?
Trương Minh Quang: Nếu ở đây chạy ra đó thì đúng 210 hải lý và tàu phải ngừng dưới khu vực đó khoảng 30 hải lý. Hồi bão số 1 năm rồi, tới đó là nó không cho lên nữa.
Trân Văn: Anh có bao giờ thấy tàu hải quân của mình vượt qua ranh giới đó hay cũng chỉ tới đó rồi quay về?
Trương Minh Quang: Em không biết. Đợt bão năm rồi chỉ có tàu cứu hộ, cứu nạn của mình tới đó, đứng đó rồi kêu mình đi kiếm, đi cứu người. Chính em đi kiếm, đi cứu hai ba ngày nhưng không có rồi mới trở về đó, người ta cho dầu rồi mới đi vô...

Tàu chìm hẳn trong khoảng 15 phút, anh em chúng tôi bơi miết cho đến 6 giờ sáng rồi có một chiếc thúng vớt chúng tôi lên. Chúng tôi dùng bộ đàm kêu các tàu ở gần đến cứu…

Anh Nguyễn Thanh Thu, ngư dân

Những điều mà ông Quang vừa kể có thể gây ngạc nhiên cho nhiều người nhưng hoàn toàn không xa lạ với ngư dân. Trong một lần trả lời phỏng vấn Đài Á Châu Tự Do, ông Nguyễn Thanh Thu, cũng ngụ tại Quảng Ngãi, thuyền trưởng tàu đánh cá mang số hiệu QNg 95348, bị đâm chìm giữa biển, vào lúc rạng sáng ngày 19 tháng 5, từng xác nhận:
Nguyễn Thanh Thu: Tàu chìm hẳn trong khoảng 15 phút, anh em chúng tôi bơi miết cho đến 6 giờ sáng rồi có một chiếc thúng vớt chúng tôi lên. Chúng tôi dùng bộ đàm kêu các tàu ở gần đến cứu…
Trân Văn: Mình có hải quân, có cảnh sát biển, có biên phòng, việc tuần tra trên biển như thế nào? Trong những trường hợp tàu lạ đâm chìm tàu đánh cá, tàu hàng của mình…
Nguyễn Thanh Thu: Không có tàu hải quân Việt Nam... Không có tàu…
Trân Văn: Rồi cảnh sát biển hoạt động thế nào?

Tàu cảnh sát biển không có… Chúng tôi gọi ngư dân cùng quê làm ở gần đó tới cứu chúng tôi và sau đó tôi phải thuê một cái ghe chở 26 lao động vào trong đất liền.

Anh Nguyễn Thanh Thu, ngư dân

Nguyễn Thanh Thu: Tàu cảnh sát biển không có… Chúng tôi gọi ngư dân cùng quê làm ở gần đó tới cứu chúng tôi và sau đó tôi phải thuê một cái ghe chở 26 lao động vào trong đất liền.
Mới đây, sau hàng loạt nhân họa liên tục gieo xuống đầu ngư dân Việt Nam và trước các thắc mắc về vai trò của quân đội trong việc bảo vệ lãnh hải, bảo vệ công dân, lần đầu tiên, vấn đề hiện đại hoá quân  đội, hiện đại hoá hải quân được đưa ra bàn luận công khai, cùng lúc với việc Đại tướng Lê Văn Dũng, Bí thư Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đi thăm Cộng hoà nhân dân Trung Hoa để “trao đổi kinh nghiệm, thắt chặt quan hệ, góp phần củng cố và phát triển hơn nữa quan hệ đoàn kết, hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt Việt Nam - Trung Quốc”.
Vào lúc tướng Dũng đang ở Trung Quốc, thêm một tàu đánh cá của Việt Nam bị đâm chìm trên biển Đông. Tai nạn xảy ra với tàu mang số hiệu KG 90977 đã làm 2 ngư dân thiệt mạng và tính đến ngày 2 tháng 11, vẫn còn sáu ngư dân mất tích.