Truyện Kiều một niềm tự hào lớn của dân tộc Việt Nam, một kiệt tác văn chương của đại thi hào Nguyễn Du đã chinh phục không biết bao nhiêu con tim của nhiều thế hệ độc giả trong cũng như ngoài nước.

"Xin cho thiển thổ một đời
Gọi là đắp điếm lấy người tử sinh"

Truyện Kiều một niềm tự hào lớn của dân tộc Việt Nam, một kiệt tác văn chương của đại thi hào Nguyễn Du đã chinh phục không biết bao nhiêu con tim của nhiều thế hệ độc giả trong cũng như ngoài nước. Truyện Kiều đã làm tốn không ít giấy mức của các nhà nghiên cứu, đã tạo ra không ít cuộc tranh luận xung quanh việc đọc Kiều, hiểu Kiều dưới nhiều quan điểm và góc độ khác nhau. Ấy thế mà qua mấy trăm năm nay chưa một ai dám nói là hiểu Truyện Kiều một cách trọn vẹn. Vì thế mà việc đọc Kiều, tìm hiểu Kiều ngày nay vẫn là cái hứng thú của nhiều tao nhân mặc khách. Quả thật khi đi vào thế giới của Truyện Kiều, tiếp xúc với những nhân vật lòng ta có đầy đủ những cảm giác hỷ-lạc-sầu-bi. Ta đau xót cho Kiều với cảnh ngộ trái ngang, ta thương cho Vân với cái trục đoạn trường xoay trong lặng lẽ, ta tiếc cho Kim Trọng với mối tình đầu lắm nỗi đắng cay. Ta căm giận lũ bất lương buôn thịt bán người tàn ác.

Ta mừng vui khi Từ Hải xuất hiện và cứu Kiều ra khỏi lầu xanh, ta hả hê khi Từ giúp Kiều báo ân báo oán, nhưng ta cũng quá hụt hẫng khi Từ đồng ý chiêu hàng để rồi chết một cách oan uổng. Nhưng tại sao Từ phải làm vậy ? Từ mắc mưu chăng ? Hay Từ vụng suy tính, vội nghe lời Kiều ? Không, trong lòng ta Từ Hải một người anh hùng sống với chữ tình trọn vẹn.
 
Từ Hải người đất Việt Đông, nay thuộc tỉnh Quảng Đông ( Trung Quốc) là một con người hoàn toàn có thật (Nhưng ở đây ta không xem xét Từ dưới góc nhìn lịch sử mà ta chỉ nhìn Từ góc độ văn chương). Từ Hải hiệu là Minh Sơn, tính tình khoáng đạt rộng rãi, giàu sang coi nhẹ, tỳ thiếp coi thường, tinh thông lục thao tam lược, nổi danh cái thế anh hùng. Từ Hải có một thời theo nghề bút nghiên, nhưng thi hỏng mấy khoa, sau đổi ra thương mại, tiền của có thừa, thích kết giao với những giang hồ hiệp khách. Khi Kiều rơi vào lầu xanh lần thứ hai thì Từ xuất hiện :
 
                                     Lần thâu gió mát trăng thanh
                                 Bỗng đâu có khách biên đình sang chơi
                                     Râu hùm , hàm én, mày ngài
                                 Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao
                                     Đường đường một đấng anh hào
                                 Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài

Vị khách đặc biệt này xuất hiện đã đem lại một trang mới cho đời Kiều. Từ cái nhìn đầu tiên với " Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng" đã quyết định tất cả. Từ nhìn và đối đãi với Kiều bằng cả tấm lòng trân trọng, cảm thông ,bằng đức độ của một kẻ anh hùng
 
                                     Từ rằng tâm phúc tương cờ
                                 Phải người trăng gió vật vờ hay sao
                                     Bấy lâu nghe tiếng má đào
                                 Mắt xanh chẳng để ai vào có không?

Từ hiểu Kiều, coi nàng là tri kỷ và nguyện "muôn chung nghìn tứ cũng là có nhau" với nàng. Từ bỏ tiền chuộc nàng ra khỏi chốn trần ai , cứu đời nàng khỏi nơi ô nhục.
 
                                      Ngỏ lời nói với băng nhân
                                 Tiền trăm lại cứ nguyên ngân phát hoàn
                                      Buồng riêng sửa chốn thanh nhàn
                                 Đặt giường thất bảo, vây màn bát tiên
                                      Trai anh hùng, gái thuyền quyên
                                 Phỉ nguyền sánh phượng đẹp duyên cưỡi rồng

Theo nguyên truyện thì Từ Hải mua cho Kiều một căn nhà riêng để ở, mướn một nữ tỳ để hầu hạ nàng chứ không đưa nàng về nhà mình. Kiều hỏi : " Sao lang quân lại không đưa thiếp về nhà, mà còn lập riêng một cái bếp núc cho thêm tổn phí ? ". Từ đáp : " nàng hỏi câu ấy thực không hiểu chuyện nàng Chuyển Ngọc tý nào ? Chuyển Ngọc muốn được 16 vị quan trong triều làm mối, mới cho chàng Hách Sinh đón dâu. Nhưng riêng phần tôi thì muốn buổi nghinh hôn phải có 10 vạn giáp binh đi đón mới được...". Qua lời nói của Từ ta thấy ngoài cái chí lớn còn có một tấm lòng vô cùng trân trọng và đầy sự yêu quý của Từ đối với Kiều. Từ yêu nàng quyết chí làm cho nàng rỡ ràng mày mặt. Vì thế mà:
 
                                       Nửa năm hương lửa đang nồng
                                  Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương
                                       Trông vời trời bể mênh mang
                                  Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong

Dù rất yêu nàng nhưng Từ không muốn nàng phải vì mình mà bôn ba gian khổ. Khi nghe Kiều nói " chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi " thì Từ đã trấn an lòng nàng hết sức hữu lý
 
                                       Từ rằng " Tâm phúc tương tri,
                                   Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?
                                       Bao giờ mười vạn tinh binh
                                   Tiếng chiêng dậy đất bóng tinh rợp đường
                                       Làm cho rõ mặt phi thường
                                   Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia
                                       Bằng nay bốn bể không nhà
                                   Theo càng thêm bận biết là đi đâu "

Quả thật ba năm sau Từ Hải đã đón nàng vu quy hết sức long trọng, nàng từ một người bình thường đã lên địa vị của một Vương phu nhân.
 
                                       Hai bên mười vị tướng quân
                                   Đặt gươm cổi giáp trước sân khấu đầu
                                       Cung nga thể nữ nối sau
                                   Rằng : " vâng lệnh chỉ rước chầu vu quy."
                                       Sẵn sàng phượng liễng loan nghi
                                   Hoa quan giấp giới hà y rỡ ràng
                                       Dựng cờ nổi trống lên đường
                                   Trúc tơ nổi trước đào vàng kéo sau
                                       Hỏa bài tiền lộ ruổi mau
                                   Nam đình nghe động trống chầu đại doanh
                                       Kéo cờ lũy phát súng thành
                                   Từ công ra ngựa thân nghênh cửa ngoài.

Người ta nói vết thương da thịt dù nặng nhưng dễ chữa, vết thương lòng cứ âm ỉ đau rất khó chữa bởi vì đâu ai nhìn thấy nó. Bao nhiêu năm lưu lạc, Kiều đã chịu không ít những vết thương lòng từ chuyện bán mình chuộc cha, rơi vào nhà chứa, bị lừa gạt, đánh đập, bị hành hạ sỉ nhục đến nỗi đau lạc lõng xứ lạ quê người đau đáu nhớ người thân....Và chính Từ Hải đã nhìn ra nỗi đau đó, chia sẻ với nàng. Từ Hải không làm gì hay hơn, ý nghĩa hơn là giúp Kiều báo ân, báo oán. Đó cũng là một viên linh dược chữa vết thương lòng cho Kiều. Và Từ Hải đã quyết định
 
                                       Nghiêm quân tuyển tướng sẵn sàng
                                    Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao
                                       Ba quân chỉ ngọn cờ đào,
                                    Đạo ra Vô Tích, đạo vào Lâm Tri.

Sau khi bắt tất cả những kẻ phụ bạc , gia đình họ Thúc và mời Mụ quản gia, Vãi Giác Duyên ...Từ Hải để cho Kiều tự tay xử quyết báo đền cho nàng hả lòng hả dạ. Nhưng nếu tất cả chỉ có vậy thì những người yêu bình thường có chút quyền thế cũng có thể làm được. Từ Hải còn làm được nhiều hơn, nhiều hơn thế nữa vì Từ yêu Kiều bằng cả trái tim vô cùng sâu sắc. Và Từ đã nhìn ra được nỗi ưu hoài sâu thẳm trong lòng Kiều
 
                                       Xót nàng còn chút song thân
                                    Bấy lâu kẻ Việt người Tần cách xa
                                       Làm sao sum họp một nhà
                                    Để người thấy mặt là ta cam lòng.

" Ta cam lòng" đây là cái mốc quyết định "con người tử sinh". Khi Hồ Tôn Hiến bày kế chiêu an thì Từ Hải đã nhận ra ngay âm mưu thâm hiểm ấy và Từ cũng thấy được viễn cảnh của những kẻ công hầu cam phận cúi luồn nên Từ đã hết sức khảng khái.
 
                                       Một tay gây dựng cơ đồ
                                    Bấy lâu bể Sở sông Ngô tung hoành
                                       Bó thân về với triều đình
                                    Hàng thần lơ láo phận mình ra đâu
                                       Áo xiêm ràng buộc lấy nhau
                                    Vào luồn ra cúi công hầu mà chi
                                       Sao bằng riêng một biên thùy
                                    Sức này đã dễ làm gì được nhau
                                       Chọc trời khuấy nước mặc dầu
                                    Dọc ngang nào biết trên đầu có ai

Có thể nói đây là đoạn thơ hào sảng nhất của 3254 câu Kiều, thể hiện được khí phách của một đấng anh hùng đội trời đạp đất. Ấy thế mà tại sao cuối cùng Từ Hải vẫn hàng ? Phải chăng Từ nghe lời nói mặn mà của Kiều mà đồng ý ? Hay Từ đã ngán chuyện binh đao, hay Từ đã mắc mưu Hồ Tôn Hiến? Tất cả là không, tất cả chỉ vì Từ quá yêu Kiều, nếu vì nàng vì hạnh phúc của nàng thì ta sẽ " cam lòng" hi sinh tất cả. Kiều đã khuyên Từ bằng rất nhiều lời nhưng thủy chung chỉ có một câu " dần dà rồi sẽ liệu về cố hương" là giá trị nhất. Về cố hương về với mẹ cha, Từ Hải hiểu được tâm trạng của Kiều rất nhớ nhà, rất nhớ cha mẹ và hai em...

Trước chàng đã nói " Làm sao sum họp một nhà / Để người thấy mặt là ta cam lòng" vậy Từ hàng thì Kiều mới có cơ hội trở về Bắc Kinh để một nhà sum họp. Vì yêu nàng sá gì chút thân ta và dù ta có một kết cục đắng cay. Từ Hải đã đến với Kiều không phải bằng thứ tình yêu sét đánh hay tình yêu lý trí mà là bằng một thứ tình yêu đặc biệt: tình yêu vị tha. Từ đã đặt hạnh phúc của Kiều lên trên hạnh phúc của mình và sẵn sàng hi sinh tất cả vì người mình yêu, một tình yêu đích thực.
Khi bị Hồ Tôn Hiến đánh úp thì hình tượng Từ Hải một lần nữa chứng minh cho tình yêu của chàng
 
                                       Tử sinh liều giữa trận tiền
                                    Dạn dày cho biết gan liền tướng quân
                                       Khí thiêng khi đã về thần
                                    Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng
                                       Trơ như đá vững như đồng
                                    Ai lay chẳng chuyển ai rung chẳng dời

Nhưng khi Kiều phục dưới chân thì Từ liền ngã ra. Điều này cho thấy Từ trước sau chỉ ngã gục trong vòng tay và trái tim của nàng Kiều, không hề ngã gục trước âm mưu hèn hạ hay đường tên mũi đạn của Hồ Tôn Hiến. Từ Hải đã đi trọn vẹn trên con đường tình và chàng trước sau mãi là một người anh hùng sống với chữ tình trọn vẹn.
 
Mấy ngàn năm nay nhân loại yêu nhau có biết bao nhiêu trái tim yêu chân thành đích thực nhưng cũng không ít kẻ trá ngụy lừa lọc với chữ tình. Ngày nay cuộc sống càng phức tạp hơn, chữ " ái" cũng biến dạng đi rất nhiều, nhiều kẻ yêu danh, yêu thế lực, yêu tiền, yêu địa vị , họ đến với nhau bằng đủ thứ lý do rồi bỏ nhau cũng bằng đủ thứ lý do, họ yêu vội sống gấp, thực dụng, gây đau khổ cho nhau....Giữa cái bộn bề cuộc sống, tìm được giây phút bình yên, ta ngồi suy ngẫm lại Truyện Kiều thì hình ảnh Từ Hải trước sau vẫn là một hình ảnh đẹp với tình yêu trong sáng, chân thực đáng để chiêm ngưỡng, học tập để trau dồi nhân cách. Kẻ viết bài này xin mượn hai câu thơ bất hủ của cố thi sỹ Bùi Giáng để kết thúc cũng như " gọi là đắp điếm lấy người tử sinh"
 
                                       Ta cam chịu cuồng si để sáng suốt
                                       Ta đui mù cho thỏa dạ yêu em.