Khi được hỏi điều gì gây kinh hoàng nhất khi viếng thăm Sài Gòn, một du khách ngoại quốc trả lời ngay: ‘Lô cốt!’

Kẹt xe triền miên, dai dẳng, mỗi ngày...

Theo đúng nghĩa, lô cốt là công trình quân sự kiên cố để phòng ngự. Còn đây là công trình sửa chữa đường sá. Chỉ là những tấm tôn cũ quây liền với nhau thôi nhưng chẳng ai dám đâm sầm vào đó. Sừng sững đầy oai quyền chính là lô cốt.

Một lô cốt với chiếc xe xúc đất đang nằm ở bên trong. (Hình: Sài Gòn Cô Nương)

Vài năm gần đây, đi đâu người ta cũng bắt gặp lô cốt, chúng xuất hiện nhiều tới nỗi trở thành nét đặc biệt của thành phố.

Ðể người ta khỏi té vào những công trình đang làm dở dang, có khi rớt xuống hố sâu đầy đất đá hoặc ngập nước nếu trời mưa thì công trường phải được che chắn.

Vì rào kín nên trong cái lô cốt đó làm gì thì đi bên ngoài không ai biết. Muốn rõ phải xem báo hoặc leo lên những căn nhà lầu cao hai bên có thể nhìn xuống để thấy cảnh tượng ở trong.

Làm đường hay đặt cống. Ðường bị đào một đoạn nhưng lô cốt kéo dài vì trong đó còn có xe cần cẩu, vật liệu làm đường, ống cống và cả lều ở cho công nhân. Dù sao cũng có chỗ hở để dân địa phương tò mò ghé mắt vào dòm, kháo nhau về đường ống cống lớn có thể lần vào trong đó để bắt lươn, có người xuống đó tìm phế liệu từng nhặt được vàng...

Làm gì thì đường cũng phải đào lên. Gạch cát xà bần thổi bụi tứ tung. Nhìn vào không trung chỉ thấy mờ mờ như có sương. Nhiều nơi nhằm muốn lẹ nên công nhân làm ba ca một ngày. Giữa khuya, tuy mọi người mất ngủ vì tiếng máy ì ầm, thậm thịch suốt đêm nhưng việc thi công được đẩy nhanh. Tuy nhiên rất ít nơi làm ba ca, hầu hết lô cốt vẫn thong thả theo giờ hành chánh.

Ðặc biệt lô cốt làm ở đâu thường có nước xả ra ngập cả quãng đường. Không biết bể ống nước hay nước đọng lòng hố bơm lên xối xả thành khúc sông ngắn ven lề. Xe cộ chạy ngang bắn nước tung tóe ướt mem ống quần. Xe đạp mini, xe gắn máy nhỏ không dám vượt qua sợ sụp ổ voi. Nước lai láng con đường một bên xà bần, một bên thường là lề đường vỡ gây nên bùn sình lầy lội.

Lô cốt thoạt tiên chỉ chiếm một nửa đường nhằm chừa chỗ cho xe chạy. Sau khi làm xong xuôi, trải nhựa đường đàng hoàng mới quay sang làm phía bên kia, cuốn chiếu từ đầu xuống cuối đường. Như vậy lúc nào cũng có một nửa đường giành cho lưu thông, tuy hẹp những vẫn còn chỗ cho rùa bò.

Dần đà, lô cốt ngày càng bành trướng, chiếm lấn qua hai phần ba đường, vừa gọn cho một chiếc xe buýt kềnh càng từ từ bò vào nêm chặt giữa khối xe cộ khó nhọc di chuyển.

Một chiếc xe buýt vẫn còn may mắn, không thì hai chiếc xe buýt, chiếc một tầng, chiếc hai tầng, lại thêm số lượng ô tô và xe gắn máy gia tăng từng tháng nên vài chiếc ô tô bao vây xe buýt giữa dày đặc một rừng xe hai bánh. Xe gắn máy nhỏ gọn nên chẳng tội gì không leo lên lề.

Ai thông thạo thì rẽ vào ngõ ngách chịu khó luồn lách một chút hòng thoát thân khỏi khu vực lô cốt kẹt xe cứng ngắc đó.

Vì xe dạt hết lên lề phóng ào ào nên hàng quán trên vỉa hè bạt vía. Bởi vì lề đường vốn đã bị hàng quán chiếm: Sạp báo, thuốc lá, mũ bảo hiểm... dù sao cũng ráng chịu đựng được.

Khổ nhất là hàng ăn: Nước sâm, bắp xào, thịt nướng của hàng cơm tấm... đang đứng trên lề đường bỗng dưng biến thành giữa đường vì xe cộ cứ rồ rồ máy chen chúc chạy qua trước mặt, sau lưng, bên phải, bên trái tha hồ xịt khói mịt mù vào thức ăn thức uống.

Lô cốt này có thể trong giai đoạn “đắp chiếu” ngủ nên xe rác, rác chung quanh chẳng ai ngó ngàng. (Hình: Sài Gòn Cô Nương)

Nhiều chỗ xe chạy lên lề nhiều quá khiến gạch lề đường vỡ vụn. Lề đường dành cho đi bộ chứ đâu phải cho xe chạy ào ào, không bể gạch mới là kỳ.

Dù sao không phải con đường nào cũng sẵn lề rộng thông thoáng cho xe gắn máy lách lên.

Nhiều vỉa hè rất hẹp nên xe phải vòng vèo tránh gốc cây cổ thụ và các xe gắn máy đậu trước cửa nhà. Vả vỉa hè còn mấp mô, trồi sụt chứ đâu có bằng phẳng.

Chỉ vài phút lạc vào khu lô cốt, da mặt mọi người trên đường, cả đi xe lẫn đi bộ ngập trong bụi bặm và khói xe, mũi cũng đầy bồ hóng.

Theo chỉ dẫn tiết kiệm nhiên liệu đăng trên báo thì người đi xe nên tắt máy xe, khi nào đường thông thì hãy “đề pa” lại cho đỡ hao xăng. Ðợi hoài khối xe vẫn đứng yên, đến khi nó nhúc nhích mới bắt đầu “đề pa” thì đạp hoài, máy vẫn không nổ. Ðằng sau còi xe inh ỏi thúc hối, chủ nhân của chiếc xe phản chủ đành dắt xe lội bộ qua khúc lô cốt mới leo lên từ từ đạp lại.

Với mật độ dân số ngày càng gia tăng, đường phố trở nên nhỏ hẹp. Ngày thường đã dễ kẹt xe huống hồ con đường bị thu hẹp lại còn có một nửa với đống xe cộ chỉ chực chờ ùn ứ lại. Thành thử lô cốt làm nốt công việc cuối cùng là đóng kẹt nó lại. Lô cốt khiến kẹt xe triền miên, ngày nào cũng kẹt, kẹt dai dẳng...

Ðằng nào cũng lấn, lấn ít lấn nhiều cũng thế nên lô cốt lại lấn gần trọn lòng đường. Lần này thì ô tô tìm đường khác, hết chỗ len vào vì chỉ còn chừa một dải hẹp cho xe gắn máy hàng một từ từ nối đuôi nhau. Khúc lô cốt vỉa hè thấp nên một chiếc ô tô nhất định qua truông bằng cách chạy hai bánh trên hè, hai bánh dưới đường. Chạy từ từ như làm xiếc... Khách bộ hành vừa đi vừa nép mình vì sợ xe tông.

Lô cốt còn cao hơn cả bảng hiệu cửa hàng. Khu phố gặp chúng án ngữ coi như tạm thời nghỉ ngơi.

Lô cốt án ngữ trước mặt, xe cộ bất đắc dĩ lắm có việc cần lắm mới phải đi ngang, đi mau mau chóng qua, chẳng ai muốn ghé hàng quán nào ở khu vực lô cốt đó cả.

Quán ăn chẳng ai thèm vào. Hàng quán chẳng lẽ đóng cửa im ỉm thì cũng kỳ, mà mở cửa chẳng ma nào ghé. Bà chủ cửa tiệm thời trang than quần áo phủ mấy lớp nylon chắn bụi thì còn ai thấy gì nữa.

Có khách tới xem mở từng tấm nylon rồi đậy lại từng tấm. Người ta ngán quá bỏ đi luôn.

Không kể đường đào nham nhở nên trời mưa hoặc đường ống xả nước đọng lại thành những vũng nước đục ngầu hôi hám. Lô cốt còn làm mấy căn nhà ọp ẹp hai bên nứt tường gây kiện cáo đền bù mệt ơi là mệt. Muốn đi taxi, khách phải lội bộ một quãng, xe cứu thương cũng đậu xa xa, bệnh nhân được cáng ra chứ xe bốn bánh là chịu thua, không thể nào vào được. Cứu thương và cứu hỏa vốn là loại xe ưu tiên nhưng gặp lô cốt thì cũng chào thua.

Cách đây khoảng hai, ba năm, lô cốt bùng phát ở nhiều con đường: đường lớn đường nhỏ, đại lộ, đường cụt... Nay thì giảm nhiều về số lượng vì làm hoài, làm cả năm thì cũng phải xong.

Giờ chúng lại phình ngang, không chiếm một nửa hay hai phần ba như trước mà choán cả con đường. Xe lớn không thể vào, đành tìm lối khác đi nên không bị kẹt xe khúc đó nữa. Chỉ còn đám xe gắn máy len lỏi vào khu lô cốt đó. Lúc lên lề, lúc xuống đường, mặt đất lúc bằng phẳng, lúc đầy xà bần, đá dăm...

Nhiều lô cốt cứ nằm hàng năm thi công rề rà chẳng chút sốt ruột. Cả thành phố là cả một công trình bộn bề. Lúc trước, những lô cốt nhỏ thường được ráng hoàn thành vào trước Nguyên Ðán để Tết nhất dọn dẹp gọn gàng, đường sá thông thoáng sạch sẽ nhưng sau mặc kệ, lô cốt cứ án ngữ, trơ gan năm này kéo dài qua năm sau.

Mọi người kêu ca quá thì có nơi cũng dỡ lô cốt. Chỉ có điều lô cốt tháo ra cho người ta đỡ sốt ruột chứ đường chưa rải đá, tráng nhựa thì cũng vậy thôi.

Lý ra các lô cốt đều phải hoàn tất đúng thời gian có niêm yết phía ngoài mọi người đều đọc rõ. Nhưng đúng hạn định thì tốt, còn chưa xong thì cũng thôi chứ ai mà kiện cáo. Vả lại thời gian sắp kết thúc mà chưa xong thì nhà thầu chỉ cần sửa lại con số ngày tháng, đẩy lùi thời hạn thêm vài tháng nữa. Ðâu có ai suốt ngày theo dõi mấy con số niêm yết đó mà biết.

Lô cốt ỳ ạch nhưng có làm còn hơn một số án binh bất động. Có rất nhiều lý do lô cốt chậm trễ: Bị vướng túi bùn làm nứt tường dân, mưa lớn cản trở thi công, vướng cáp điện thoại, đường ống nước, đường dây điện... cần di dời trong khi chủ của các công trình ngầm này chẳng lấy gì làm vội vàng ra tay.

Một số lô cốt giao cho nhà thầu không đủ sức làm, bỏ của chạy lấy người mà chưa kiếm được thầu nào thay thế nên lô cốt đành chỏng chơ nằm đó chờ...

Một số nhà thầu bê trễ bị đình chỉ thi công nhưng như vậy thì kết quả đoạn đường đó lại càng lôi thôi, chậm trễ hơn. Các nhà thầu bê bối bị lập biên bản vi phạm, nộp tiền phạt vài tỉ đồng nhưng xem chừng tình hình vẫn không được cải thiện là bao.

Chị Khuyên đi nghỉ hè miền Tây, được hãng du lịch thả xuống khu vực quận Tân Bình. Quà cáp, trái cây mua về làm quà trĩu nặng hai tay, chị ngoắc xe taxi về nhà ở quận 5. Thông thạo địa hình, chị bảo ông tài xế đừng đi lối nọ vì nhiều lô cốt lắm.

Thế là ông tài lái qua đường khác đụng phải lô cốt, quẹo phải, quẹo trái cũng lô cốt. Ông trổ tài quẹo lung tung tìm đường, lối nào cũng đụng lô cốt. Ngồi trên xe, nhìn đồng hồ cước nhảy tanh tách mà lòng chị Khuyên nóng hổi. Ráng nhịn ra tới bùng binh chợ Bến Thành, hết chịu nổi, chị kêu xe ngừng lại, xót ruột trả gần ba trăm ngàn rồi đáp Honda ôm đi tiếp về nhà.

Người dân sốt ruột, trong khi có lô cốt cứ đủng đả đủng đỉnh. Các dự án về ‘Vệ sinh môi trường’, ‘Cải thiện môi trường nước’ và ‘Nâng cấp đô thị’ nối tiếp nhau. Dự án này xong từ từ qua cái khác. Dù sao năm nay hàng trăm lô cốt đã được tháo dỡ. Lô cốt trong nội thành đã giảm bớt để chuyển dần dần ra ngoại thành.

Những cửa ngõ ra vào thành phố vốn đã bị thắt cổ chai nay lô cốt chuyển ra đó, nạn kẹt xe không biết sẽ khủng khiếp thế nào.