Thứ Tư, ngày 22-5-2002

Cha Chánh Xứ Kevin Joyce nâng cao tấm bảng có gắn chiếc chìa khóa của Nguyện Đường Các Thánh Tử Đạo VN. Bên trái là ông Trần An Bài, người đã trao chìa khóa cho linh mục Joyce (Ảnh Lý Hoàng Thu)

Đền Thánh Tử Đạo Việt Nam, số 685 đường Singleton, đã thực sự chuyển mình đổi mới, mở ra một chương khác trong lịch sử hình thành của địa điểm này.

Đền Thánh này đã trở thành cơ sở phụ thuộc của Giáo Xứ St. Maria Goretti và được gọi là "Nguyện Đường Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, Giáo Xứ Thánh Maria Goretti."

Hôm đó là ngày Chủ Nhật, 19 tháng Năm, 2002, ngày đánh dấu mốc chấm dứt một chặng đường dài, 16 năm trời, ngày bắt đầu một hành trình khác đi xa hơn về phía tương lai.

Trong một tập họp đông đảo khác thường và trang nghiêm hơn hết, người ta chứng kiến ở đây, như tuyên bố của Đức Giám Mục Patrick J. McGrath chủ lễ, hình ảnh "một gia đình được tái lập và cùng bước chung trong hành trình hướng về với Chúa."

Cha chánh xứ Kevin P. Joyce, trong một bài diễn văn cảm động mở đầu bằng tiếng Việt, "Tôi chào đón các anh chị em với niềm vui lớn trong biến cố lịch sử và cơ hội vui này." Theo ông, đây là ngày "mở ra trang sử mới cho Giáo Xứ Maria Goretti và Giáo Hội San Jose."

Cha Kevin đã tiếp tục sau đó bằng tiếng Mỹ nói rõ hơn về ý nghĩa của hai thắng lợi trong ngày, một có tính phổ quát, một có tính địa phương. Với ngày Lễ Ngũ Tuần, đó là "thắng lợi của sự sống trên cái chết." Với việc dâng tặng cơ sở Singleton cho giáo phận San Jose, đó là "thắng lợi của hòa giải trên cáo buộc." Theo ông, Satan là kẻ cáo buộc còn Chúa Kitô là người hòa giải.

Trước mọi người, cha Kevin nhắc lại trước đây cơ sở này là "dấu hiệu của niềm hy vọng của người Việt Nam tỵ nạn đã trốn bỏ sự áp chế cộng sản ở quê hương họ." Một vài năm sau, nơi đây trở thành "biểu hiệu đấu tranh trong cộng đồng Việt Nam." Nhưng "hôm nay cơ sở này thể hiện tinh thần hòa giải trong cộng đồng."

Linh Mục Nguyễn Minh Hiền, giám đốc Trung Tâm Văn Hóa và phụ tá Đức Giám Mục về mục vụ Việt Nam, trong tinh thần nói trên, đã xác định, "Giáo hội Chúa là một giáo hội sống động và tràn đầy tình yêu thương, tha thứ và hòa giải." Linh mục kêu gọi, "chúng ta phải tha thứ cho nhau."

* Một giai đoạn lịch sử đã qua

Bài nói chuyện chính trong ngày được mọi người chờ đợi, không gì khác hơn, là của cựu thẩm phán Trần An Bài. Ông gợi lại câu chuyện của 27 năm trước, "cũng những ngày này của tháng Năm, năm 1975."

Ông nói, "Cha Nguyễn văn Tịnh lúc đó còn là một linh mục trẻ, đầu chưa có một sợi tóc bạc, đã quy tụ những người công giáo Việt Nam lại, đi hái ớt tại cánh đồng nắng chói Morgan Hill, đi bán giấy báo cũ, đi bán lon nhôm và dành dụm tiền bạc, để có thể mua cơ sở này. Từ đó đến nay, chúng con trân quý cơ sở như một tổ đường thân yêu."

Ban đầu cùng với cha Tịnh có cha Đỗ Văn Đĩnh, cha Nguyễn Chính, cố linh mục Vũ Thanh Tường. Về sau có thêm cha Trần Kim Thiện, cha Trần Quý Thiện, cha Phạm Quang Thúy, cha Nguyễn Quốc Hải, cha William Strout, cha Bùi Quốc Khánh và cha Nguyễn Mạnh Tân.

Chuyện xưa, ông Trần An Bài chỉ tóm tắt như thế. Nhưng người ta chưa thể quên vào năm 1986, thỉnh nguyện thư của giáo dân Việt Nam xin thành lập Giáo Xứ Thể Nhân đã là một biến cố lớn tại San Jose. Tòa Giám Mục San Jose đòi dứt phép thông công hai ông Trần An Bài và Trần Công Thiện, nhưng quyết định này sau đó đã được hủy bỏ.

Cuộc điều đình tại tòa án sau đó đưa đến việc Tòa Giám Mục bán lại cơ sở cho Hội Cộng Đồng Công Giáo Việt Nam (HCĐCGVN) với giá 400,000 đô la và ra lệnh cấm cử hành Thánh Lễ tại đây. Các linh mục Việt, Mỹ từ các nơi đến, không tuân phục lệnh này.

Năm 1997, để chuẩn bị cho việc hòa giải Năm Thánh 2000, Hội Cộng Đồng Công Giáo VN quyết định ngưng cử hành Thánh Lễ tại cơ sở. Các giáo dân xin gia nhập giáo xứ Thánh Maria Goretti.

Năm 1999, hai Đức Cha DuMaine và McGrath đã ký quyết định thành lập Giáo Xứ Thể Nhân Việt Nam. Các phiên họp hòa giải giữa đôi bên bắt đầu vào ngày 25 tháng Giêng, 2000.

Tất cả các phiên họp hòa giải được đúc kết lại trong thư của cha Kevin P. Joyce, ngày 28 tháng Ba, 2002, gửi ông Trần An Bài. Nội dung tám điểm trong thư có thể tóm tắt như sau: Cơ sở Singleton sẽ trở thành "cơ sở phụ thuộc của giáo xứ Thánh Maria Goretti. Nguyện đường sẽ được gọi là "Nguyện Đường Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, Giáo Xứ Thánh Maria Goretti."

Cơ sở sẽ được duy trì vĩnh viễn để tôn vinh các Thánh tử đạo Việt Nam và phát triển văn hóa Việt Nam. Trong trường hợp nếu trong tương lai Giáo Xứ Thánh Maria Goretti không còn nữa thì Giáo Phận San Jose sẽ thay thế tiếp tục thực hiện hai mục tiêu trên.

* Mẫu người Việt ôn hòa

Thăng trầm của cơ sở Singleton gắn liền với tên tuổi của ông Trần An Bài. Ông Phạm Kim Vinh trong quyển sách "Cuộc Tự Vệ Văn Hóa Việt tại San Jose" (xuất bản năm 1988) đã coi ông Bài là "mẫu người Việt bất khuất."

Bài nói chuyện trong ngày Chủ Nhật thể hiện nhiều hơn hết mẫu người Việt ôn hòa trong con người ông Trần An Bài.

Đối với Đức Cha Pierre DuMaine, ông nhũn nhặn, "Chúng con nhìn nhận rằng trong quá khứ, có những cách thức trong khi thỉnh nguyện thành lập Giáo Xứ Việt Nam của chúng con đã tạo ra nhiều hiểu lầm và gây nhiều buồn phiền cho Đức Cha. Vì vậy, chúng con thành thực xin lỗi Đức Cha."

Đức Giám Mục DuMaine không có mặt trong ngày Chủ Nhật vì bận việc. Cũng trong tinh thần ôn hòa đó, ông Bài còn nói, "chúng con đã nhiều lần xin được gặp cha Lưu Đình Dương để giải tỏa tất cả mọi hiểu lầm trong quá khứ và hòa giải với cha, nhưng chúng con không được cha đáp ứng. Vậy thì hôm nay, chúng con thành thực xin lỗi cha Phaolô Dương về những chuyện đáng tiếc trong quá khứ đã làm cha buồn lòng."

Trong một phiên họp cuối năm của giới truyền thông Việt Nam, ông Trần An Bài tuyên bố đình bản đứa con tinh thần, tờ Chính Nghĩa, sau 14 năm. Mục tiêu của tờ báo đã đạt được, Giáo Xứ Thể Nhân Việt Nam đã thành hình. Chuyện xảy ra cách đây hai năm. Nhưng những gì còn lại chỉ mới vừa được giải quyết xong Chủ Nhật tuần qua.

Ở đoạn cuối cuộc hành trình dài, một Trần An Bài giờ đây thực sự đã "an bài," rảnh tay, gác kiếm như hình ảnh sau cùng ông trao chìa khóa tượng trưng của cơ sở Singleton cho cha Kevin Joyce, hay như ước muốn "cùng nhau trong Chúa Kitô," câu cuối cùng ông dùng để chấm dứt bài nói chuyện, một khẩu hiệu của Đức Cha McGrath.

* Chặng cuối

Tiếp theo bài nói chuyện của ông Trần An Bài là những trao đổi khác bằng những lời lẽ trong sáng, đẹp đẽ trong tinh thần hòa giải, khoan dung nói chung của buổi lễ, của cha Kevin Joyce, của linh mục Nguyễn Minh Hiền và của Đức Giám Mục McGrath.

Triết gia Ba Lan Leszek Kolakowski trong bài viết In Praise of Exile viết, "Thông điệp căn bản trong mọi niềm tin tôn giáo là: nhà chúng ta ở một nơi khác."

Theo ông, mỗi tôn giáo có cách giải thích thông điệp này một cách khác nhau. Cũng theo ông, "cốt lõi của quan niệm Thiên Chúa Giáo về đời sống có thể tóm tắt thế này: chúng ta đều sống trong lưu đày và chúng ta đừng bao giờ quên điều đó."

Có phải ở đâu đó trên mỗi chặng đường lịch sử của loài người, tinh thần hòa giải không phát sinh, nảy nở được bởi vì người ta hay quên?

Đó là một ngày Chủ Nhật trời lạnh và âm u nhưng mưa chỉ rơi nhẹ sau khi nghi thức cắt băng khánh thành tên cơ sở mới hoàn tất.

Đức Ông Đỗ Văn Đĩnh, cha Chánh xứ Kevin Joyce và 
ĐGM McGrath cùng các linh mục cắt băng khánh thành 
Nguyện Đường các Thánh Tử Đạo VN   
(Ảnh Lý Hoàng Thu)