“Thiên hạ” đến là lạ đời, mở miệng ra thì “kêu” đắng, “kêu” cay, nhưng cứ đâm đầu vô mấy chỗ cay, đắng đó, cản hổng được.
Minh họa: Bùi Ánh/Người Việt.
“Thiên hạ” đến là lạ đời, mở miệng ra thì “kêu” đắng, “kêu” cay, nhưng cứ đâm đầu vô mấy chỗ cay, đắng đó, cản hổng được. Nhiều khi cản nhiều quá còn bị “đe dọa” ngược trở lại. Tỷ như mấy “hia” uống rượu, bạn bè ai hổng mời là hổng chịu, tự ái dồn đống dồn cục, nghỉ chơi luôn mấy thằng bạn “uống không mời.”
Vậy mà uống xong rồi thì than thở: “Tỉ tê gợi tới niềm tâm sự/ Cúi mặt soi gương chén rượu đầy/ Bốn mắt nhuộm chung màu lữ thứ/ Đôi lòng hòa một vị chua cay,” “Chén rượu tha hương, trời: đắng lắm/Trăm hờn nghìn giận một mùa đông” (Nguyễn Bính), hay là “Đã phai rồi màu tím ban đầu/ Ly rượu cuối còn dư vị đắng” (Phan Vũ), “Trăng của nhà ai trăng một phương/ Nơi đây rượu đắng mưa đêm trường” (Vũ Hoàng Chương), “Thôi nhé đêm nay trời trở gió/ Có cơn bão nhỏ rớt đâu đây/ Ta nghe rượu đắng lời tâm sự/ Mai mốt em về ta vẫn say”(Yên Lang)…
Cái việc rượu đắng của mấy “hia” sẽ chẳng liên quan gì đến tôi nếu như thứ tôi sắp kể ra đây không có chữ đắng “đính kèm.” Mà thứ này cũng thuộc loại “độc cô cầu bại” chỉ quê tôi mới có, nhờ vị đắng mà nó mới “bất bại,” không có vị đắng là trở thành “đại bại,” đồ bỏ không ai ngó tới luôn á! Đó chính là con ốc đắng.
Ốc đắng lớn nhất cũng chỉ bằng ngón tay người lớn (chưa được ngón tay cái nữa), màu đen đen xỉn xỉn giống như tất cả các loại ốc đồng, cái đuôi nhọn nhọn. Ốc đắng sống tự nhiên khắp nơi không cần nuôi, có rất nhiều ở dưới ao hồ, kênh rạch, đồng ruộng, mương, đìa… vùng sông nước miền Tây Nam bộ, chỗ nào có nước ngọt là chỗ đó có ốc đắng sinh sống. Bắt ốc đắng rất dễ, không cần chài, lưới, vó, câu gì hết. Cứ chặt một tàu lá dừa, bẻ một nhánh cây nào dài dài, rậm rạp một chút thả xuống ao. Qua hôm sau kéo tàu lá dừa, nhánh cây lên, ốc đắng bu đầy trên đó, gỡ nó ra bỏ vô được một thau đầy khoảng hai ký lô. Muốn có nhiều ốc thì cắm nhiều tàu lá dừa, và ao phải rộng mới được. Ao nhỏ quá làm gì có nhiều ốc mà thả nhiều lá cho mệt. Bây giờ ở chợ quê tôi ốc đắng có bán rất nhiều, nhà ở thành phố không có ao đìa gì, muốn ăn ốc đắng cứ ra chợ mà mua.
Ốc đắng sau khi bắt về thường dính ngoài vỏ nhiều bùn đất, rong rêu nên phải làm sạch sẽ bằng cách đổ ốc vô thau, chắt nước vo gạo vô ngâm ốc vài giờ đồng hồ cho ốc nhả hết sình bùn bên trong con ốc ra, nhớ lấy cái rổ úp lại rồi dằn cục gạch lên nếu không nó bò ra ngoài hết, sau đó rửa ốc lại bằng nước lã cho thiệt sạch.
Không cần rườm rà, cầu kỳ, ốc đắng có thể làm ra các món rất ngon như: gỏi ốc đắng trộn bắp chuối, chả ốc đắng,ốc đắng luộc chấm nước nước mắm chanh sả ớt hay chấm cơm mẻ sả ớt, ốc đắng kho sả ớt, ốc đắng kho dừa.
Làm món kho thì để ăn với cơm, làm món luộc thì để nhậu. Muốn luộc ốc rất dễ, cứ bỏ ốc vô nồi rồi đổ nước xăm xắp, cho thêm mấy nắm lá ổi hay sả nguyên cây dập dập cột lại lót dưới đáy nồi là xong. Nấu cho nước sôi lên chừng mười phút, canh chừng đừng để nước sôi trào ra ngoài, hớt bọt cho sạch, thấy ốc tróc cái mài trên miệng ra là tắt lửa, nhắc xuống. Đổ ốc luộc xong ra rổ cho ráo nước, nếu không đổ ra ốc bị nong nước, bị nhớt ăn không ngon.
Nếu thích ăn với nước mắm chanh ớt thì lựa nước mắm ngon mà làm. Ăn kèm với rau cải sống. Riêng tôi thích ốc đắng luộc chấm cơm mẻ hơn. Ốc vừa đổ ra rổ nóng hôi hổi, lấy cái gai bưởi hay cái tăm xỉa răng bằng tre có đầu nhọn mà khều con ốc ra, ăn không bỏ sót thứ gì. Có những con ốc đang có trứng trong bụng, bỏ vô miệng nhai nghe giòn giòn, sần sật, rồn rột vỏ ốc non cũng ngon lắm. Không ai ăn ốc đắng luộc với muối tiêu chanh bao giờ, thứ này nó làm mất vị ngọt của ốc và làm cho có cảm giác ốc đắng thêm.
Cách làm cơm mẻ để chấm ốc đắng luộc cũng giống y như làm cơm mẻ ăn thịt trâu luộc vậy. Múc cơm mẻ ra cho vô cái tô bự, lấy cái dá tán đều cho cơm mẻ mịn ra. Sả ớt bằm nhuyễn trộn vô, cho thêm vô một chút muối, chút bột ngọt, chút đường, trộn đều lên. Tự mình nếm thử thấy mùi vị vừa miệng mình là được, không cần phải cứng nhắc theo một công thức nào.
Tất nhiên là có thể làm các món ốc đắng xào sả ớt, xào me hay kho dừa, nhưng mà tôi không thích mấy món rườm rà mất thời gian đó. Nó lại có quá nhiều gia vị mùi nồng, thành ra nấu lên xong mất hết mùi ốc hương đồng cỏ nội, không thấy ngon nữa. Ăn vô có cảm giác mình đang thưởng thức gia vị, chớ không phải thưởng cái vị ngon giản dị của con ốc đắng.
Có người còn màu mè hơn, lể con ốc ra rồi cuốn bánh tráng với bún, rau sống chấm nước mắm như gỏi cuốn. Ăn như vậy cũng được, nhưng mà lúc đó con ốc nguội ngắt nguội ngơ rồi còn gì là ốc nữa. Nói chung là mấy món nhà quê này, càng bày vẽ chế biến màu mè bao nhiêu thì càng dở tệ bấy nhiêu.
Con ốc đắng đã không lớn, lể ra khỏi vỏ con ốc còn nhỏ hơn, cỡ chừng đầu ngón tay út. Phải ăn ngay lập tức lúc ốc mới luộc xong, còn hôi hổi quện với một miếng cơm mẻ sả ớt, nhai trong miệng vừa thơm vừa giòn, mùi sả, mùi thơm của cơm mẻ, vị ngòn ngọt của đường, hơi mằn mặn của muối, cộng với cái vị đăng đắng ngọt giòn của ốc, ngấm vô đến tận óc o chớ chẳng phải chơi.
Cái vị hơi đăng đắng của con ốc làm cho người nào đã ăn một lần là ghiền luôn nó, bởi nó đắng mà ngọt, kiểu như người ta nói “khổ tận cam lai” vậy đó. Giờ là lúc kết hợp cái đắng của ốc với cái đắng của đế mắt mèo nè. Lể con ốc ra trên đầu cây tăm, quệt một miếng cô chén cơm mẻ sả ớt cho vô miệng nhai, nhấp thêm một miếng “cay cay” thì “nhất túy giải thiên sầu.” Ê a thêm mấy câu “Nhắp chén rượu cay nhai con ốc đắng/ Dạ thương người giỏi giắn đảm đang” hay ca Võ Đông Sơ – Bạch Thu Hà ầm ĩ.
Nhớ ông cậu (của người ta) ở kế bên nhà, mỗi lần ăn món này ông cậu trang trọng trải chiếu ra giữa nhà, dọn mâm chén xong, khoái chí lấy cái song loan ra để một bên rồi nghêu ngao: “Cây trứng cá có bao nhiêu lá/ Hai đứa mình có bấy nhiêu tình/ Đếm cây có mấy lá xanh/ Tim anh có bấy nhiêu hình của em… Mấy năm qua cây trứng cá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt còn em đã đổi dạ thay… lòng. Anh không trách em sao vội lấy chồng. Vì kẻ ra đi có bao giờ trở lại, lúc khói hờn ngùn ngụt khắp giang sơn…,” tới đây ông cậu lấy nguyên năm ngón tay đập cho cái song loan nó kêu cái cóc. Người ta ngồi trên ghế cao chơi song loan đạp bằng chưn, riêng ông cậu mắc ngồi chèm bẹp trên chiếc chiếu trải dưới đất nên đâu có đạp chưn được, thành ra phải dụng chiêu “ngũ trảo công” thôi. Ông cậu giờ này chắc đã “phiêu diêu miền cực lạc” từ lâu lắc rồi. Nhưng mà mỗi lần nghe ai ca bên chiếu rượu thì tôi lại nhớ đến ổng với cái song loan.
Lâu lâu ôn cố tri tân, tức cảnh sinh sự, tôi cũng có thơ rằng: Ốc đắng mà chấm mẻ chua/ Tuy nhìn không đẹp nhưng mùa khống ban (tức là “mua không bán,” đã dọn mâm ra tới đó rồi thì ngu sao bán).
