Câu hỏi thiệt bất ngờ nên khiến hơi bối rối. Tôi rời Việt Nam lâu lắm rồi (trước khi cô gái bán mực này mở mắt chào đời chắc cũng phải cỡ chục năm là ít) nên làm sao biết được “bi chừ bên nớ ra răng” ?
Từ lâu, tôi vẫn nghe thiên hạ nói ở đâu có khói ở đó có dân Tầu. Mới đây, tôi mới biết thêm rằng chỗ nào có người Tầu thì cũng có cả người Việt nữa.
Hôm rồi, tôi mới gặp một người đồng hương ở Vientiane. Nhìn cái nón lá là biết đúng đồng bào của mình rồi, muốn sáp lại nói chuyện chơi nhưng bà chị ngó bộ không vui (đang “tâm tư” thấy rõ) nên đành thôi vậy.
Nét buồn xứ Việt. Ảnh chụp tháng 4 năm 2016 tại Viêng Chăn
Rời thủ đô nước Lào, tôi quá giang xe tải xuôi Nam. Tài xế dừng bánh ở Paske – một phố thị đông đúc, nơi giao lưu của sông Xe Don và Mê Kong – và nói (y như thiệt) rằng “chỉ cần quẹo phải ngay nơi con đường phía trước chút xíu thôi là sẽ thấy khách sạn liền.”
Tôi đeo ba lô lội bộ gần hai cây số giữa trưa (nắng như đổ lửa) mà không gặp nhà trọ, guest house, phòng ngủ, hay hotel gì ráo trọi. Mồ hôi nhỏ giọt long tong từ gáy xuống lưng như đang bị mắc mưa. Chợt thấy quán ăn, tôi tắp vô liền. Lúc này mà không có cái gì uống (ngay) chắc chết, chết chắc!
Ở đây có bán Beerlao không?
Sao lại không!
Ôi, thiệt là mừng muốn chết luôn. Xin tạ ơn Chúa/Phật. May mà có bia, đời còn dễ thương. Lào, cũng như Miến – có thể – thua kém thiên hạ về tất cả mọi mặt nhưng Beerlao và Mayanmar Beer thì bảo đảm là nếu không nhất (chắc) cũng nhì Châu Á.
Bia Myanmar và đàn ông Miến Điện. Ảnh chụp ở Rangoon tháng 4 năm 2016
Tôi đang “trầm tư” về bia bọt thì chợt có một thiếu nữ tay phải cầm một cây quạt và xâu mực khô, tay trái xách một cái lò than nhỏ, đến đứng ngay cạnh bàn. Xâu mực và lò than, giữa trưa hè hầm hập, làm cả quán như nóng thêm lên vài độ ... nhưng chiếc nón lá tả tơi cùng ánh mắt (cũng buồn thiu) của người đối diện khiến lòng tôi dịu xuống.
Lại thêm một người đồng hương nữa. Ở đâu có khói nơi đó có người Việt mình mà!
Việt Nam hả?
Dạ.
Quê ở đâu?
Nghệ An.
Em qua lâu chưa?
Dạ lâu.
Tết rồi có về không?
Dạ không.
Chú qua lâu chưa?
Mới thôi.
Bi chừ bên nớ ra răng?
Câu hỏi thiệt bất ngờ nên khiến hơi bối rối. Tôi rời Việt Nam lâu lắm rồi (trước khi cô gái bán mực này mở mắt chào đời chắc cũng phải cỡ chục năm là ít) nên làm sao biết được “bi chừ bên nớ ra răng” ?
Sự lặng im bất chợt của tôi, tiếc thay, đã gây ra chút ngộ nhận vô cùng đáng tiếc. Có lẽ em nghĩ rằng tôi không muốn mua hàng và cũng không muốn tiếp tục trò chuyện nên lặng lẽ quay lưng, bước nhanh ra khỏi quán.
Tôi ngồi chết trân!
Tôi muốn gọi em lại, muốn mời em ngồi chơi một lát, muốn nói với em đôi lời ... nhưng chả hiểu sao cứ như kẻ bị chôn chân tại chỗ. Tôi nhìn theo dáng em đi khuất mà không dưng cảm thấy áy náy, bất an và buồn muốn khóc luôn.
Tôi rất ít máu địa phương. Tôi thành thực yêu mến tất cả mọi người, bất kể là ai. Tuy thế, nói thiệt tình (với đôi chút xấu hổ) tôi vẫn thấy mình có phần trân trọng (hơn) khi gặp được đồng bào.
Vậy mà tôi vừa làm cho một người đồng hương, một cô gái nhỏ, phải buồn bã quay lưng. Tôi giận tôi hết sức.
Khi hỏi “bên nớ ra răng” – có lẽ – em chỉ muốn biết xem thành phố quê hương (Nghệ An) của mình “bi chừ” ra sao? Có chi thay đổi nhiều không? Mọi người vẫn bình an chứ?
Em ơi, đất nước chúng ta “ra răng” là điều tôi cũng rất quan tâm nhưng chưa bao giờ được tường tận lắm, nói chi riêng đến Nghệ An – nơi mà tôi chưa đặt chân đến lần nào! Đã thế, những thông tin về quê em mà tôi được biết lại (thường) hoàn toàn trái ngược với nhau.
Khi tôi vừa sinh ra đời, vào những năm đầu của thập niên 1950 (lúc cuộc cách mạng vô sản vừa mới thành công ở nửa nước V.N) thì Nghệ An sắp trở thành ... thiên đường – theo như hứa hẹn của một vị cán bộ địa phương:
“Chúng ta, toàn dân tộc ta, toàn giai cấp ta, toàn Đảng ta đã lạc quan đánh giặc thắng lợi, bắt địch phải kí với ta hiệp định Genève. Như thế là kẻ địch đã phải công nhận chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hoà là một chính phủ đàng hoàng đứng ngang hàng với tất cả các chính phủ trên thế giới. Lạc quan đánh giặc xong, chính phủ ta, Đảng ta, toàn dân tộc ta, toàn giai cấp ta lại lạc quan xây dựng đất nước không kém gì các cường quốc trên thế giới…
Nhà của ta ở hiện nay sẽ phá sạch sành sanh, phá sạch không còn một dấu vết gì của nghèo nàn lạc hậu. Tất cả mọi nhà đều xây thành nhà cao tầng. Từ nhà đi ra đồng có ô tô đưa đi. Làm ruộng mệt mỏi thì ngừng tay xem xi-nê…” (Võ Văn Trực. Cọng Rêu Dưới Đáy Ao. Hà Nội: Nhà xuất bản Hội Nhà Văn và Công Ty Văn Hoá & Truyền Thông Võ Thị, 2007. Bản điện tử do talawas chủ nhật thực hiện).
Những lời hứa hẹn kể trên, tuy nghe có vẻ hơi quá “lạc quan” nhưng đã trở thành hiện thực – theo tường thuật của tác giả Võ Hoài Nam, báo Dân Trí :
“Thành phố đã trở mình thay da đổi thịt thật sự! Nhà cao hàng chục tầng chót vót, nhà 4, 5 tầng như đan cửi. Cửa hiệu, hàng quán nhan nhản sáng đèn với những bảng quảng cáo sặc sỡ đủ các loại. Công sở hoành tráng. Ga Vinh, Bến xe Vinh…cũng khác hẳn ngày xưa.
Hàng cây xanh ven đường cắt tỉa gọn gàng bắt mắt. Đường phố rộng mở thênh thang và nhiều hơn trước, với những tên phố lạ hoắc mà tôi chỉ biết đọc và để đọc mà thôi! Xe máy đủ loại sắc màu nội ngoại nườm nượp hoa cả mắt! Ô tô xịn ngoại quốc bóng nhoáng lướt nhẹ trên đường phố …”
Thảo nào mà liên tiếp trong nhiều năm qua, tỉnh Nghệ An đều có tổ chức lễ dâng bánh chưng nặng hàng ngàn ký lô để tri ân thân mẫu bác Hồ.
Ảnh từ báo Dân Trí
Cùng lúc, UBND tỉnh Nghệ An đã tổ chức bắn pháo hoa tại Quảng Trường Hồ Chí Minh để mừng Đảng, mừng Xuân Bính Thân năm 2016.
Hoà với nỗi hân hoan chung của cả tỉnh là niềm vui riêng của Sở Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn Nghệ An – như tin loan của báo Người Lao Động:
“Chiều 25-2, UBND tỉnh Nghệ An tổ chức lễ công bố quyết định bổ nhiệm ông Hoàng Nghĩa Hiếu - Tỉnh ủy viên, nguyên Bí thư huyện ủy Yên Thành - giữ chức Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT) nhiệm kỳ 2015-2020.
Chiều và tối cùng ngày, tại Nhà khách Nghệ An đã diễn ra tiệc giao lưu ăn uống chúc mừng vị tân Phó giám đốc này.”
Ảnh từ báo Người Lao Động
Em gái bán mực khô mà tôi gặp trưa nay – tiếc thay – không thể có mặt trong “đêm giao lưu ăn uống chúc mừng” đình đám này. Em cũng không có cái “diễm phúc” được tham dự buổi lễ dâng bánh chưng tri ân thân mẫu Hồ Chủ Tịch, và lỡ dịp xem bắn pháo hoa (tại Quảng Trường Hồ Chí Minh) để mừng Đảng, mừng Xuân Bính Thân năm 2016.
Em không phải kẻ duy nhất bị bỏ quên hay bị đứng ngoài mấy cuộc vui chơi, lễ lạc, hay những “bữa tiệc đời” của tỉnh Nghệ An đâu. Ở Lào, cũng như ở Thái, tôi đã gặp vô số những thanh niên và thiếu nữ Việt Nam đang tha phương cầu thực y như em vậy. Họ lầm lũi đi sau những chiếc xe kem, xe nước dừa, xe bán trái cây... Họ tất bật suốt ngày trong những quán ăn nóng bức. Họ nhễ nhại mồ hôi giữa những công trường ngập nắng. Tất cả nếu không phải là dân Nghệ An thì cũng quê ... Hà Tĩnh!
Hôm 28 tháng 2 năm 2016 vừa qua, tôi có đến nhà thờ St. Joseph, Bangkok, để tham dự lễ tạ ơn với sự hiện diện của Giám Mục Nguyễn Thái Hợp, OP. Tôi đứng giữa sân giáo đường, bao quanh bởi hàng ngàn đồng hương từ hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh mà tưởng là mình đang lạc giữa một rừng người ngoại quốc. Các em phát âm nhanh quá nên tôi nghe (tiếng Việt) mà không hiểu gì ráo trọi!
Qua một bài tiểu luận ngắn (Những Cơ Hội & Thách Đố Cho Lao Động Di Dân Việt Nam Tại Thái Lan) Linh Mục Antôn Lê Ngọc Đức, SVD, cho hay:
“Lao động di dân Việt Nam tại Thái Lan ... hầu hết đến từ các tỉnh miền bắc và miền trung, trong đó Hà Tĩnh và Nghệ An chiếm phần đa số.”
Trong danh sách 200 người trúng cử Ban Chấp Hành Trung Ương Đảng Khoá XII, rất nhiều người (hơn hai mươi vị) cũng đều quê quán ở Nghệ An hay Hà Tĩnh. Dường như có sự trùng hợp, và tương đồng, giữa số lượng qúi vị đảng viên “trúng cử Trung Ương” với đám con dân địa phương phải sống đời phiêu dạt!
Chỉ tay của các em, chắc chắn, đều có đường xuất ngoại nhưng (e) thiếu đường may mắn. Tuy thế, nghĩ cho cùng, các em vẫn còn may hơn nhiều người còn ở lại tại làng quê. Báo Tuổi Trẻ Online vừa ái ngại cho hay:
“Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính xuất cấp không thu tiền 1.566 tấn gạo hỗ trợ tỉnh Nghệ An để cứu đói cho nhân dân trong thời gian giáp hạt ... Được biết, việc xuất cấp gạo cứu đói này xuất phát từ đề nghị của UBND tỉnh Nghệ An, có sự nhất trí của ba bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Tài chính, Kế hoạch - Đầu tư.”
Nghệ An vừa bắn pháo hoa, vừa tổ chức đủ thứ lễ lạc/tiệc tùng, vừa lái những chiếc “ô tô xịn ngoại quốc bóng nhoáng,” và vừa xin cứu đói. Em ơi, từ phương xa, làm sao chúng ta biết được “bi chừ bên đó ra răng!"
Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước
Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…
