Những chuyên gia trong vấn đề nhận xét rằng ban tranh cử Donald Trump yếu kém, thiếu thận trọng và làm việc vô tổ chức.
Bà Melania Trump (trái) đọc diễn văn khai mạc đại hội Cộng Hòa năm 2016 và bà Michelle Obama đọc diễn văn tại đại hội Dân Chủ năm 2008. (Hình: Alex Wong, Paul J. Richards/AFP/Getty Images)
Một trong những lý do dẫn đến chuyện bà Melania Trump bị tố đạo văn của Ðệ Nhất Phu Nhân Michelle Obama té ra là bà vợ ông tỷ phú ngưỡng mộ bà vợ ông tổng thống đương nhiệm, khác đảng!
Ðó là một chi tiết mới nhất trong vụ tai tiếng về bài diễn văn của bà vợ ông Donald Trump đêm Thứ Hai, bị truyền thông tích cực khai thác, đã chiếm đoạt sự chú ý của công chúng và làm xao lãng sự quan tâm tới những diễn tiến quan trọng của Ðại Hội Cộng Hòa ở Cleveland.
Trước chuyện hoàn toàn bất ngờ này, phản ứng vội vã vụng về của ban tranh cử và giới ủng hộ ông Trump càng tiếp thêm nhiên liệu cho đám cháy bùng phát lớn. Lý do của sự bối rối đó không có gì là ngạc nhiên. Việc đưa bà Melania Trump ra làm diễn giả chính trong ngày đầu đã được tính toán và dàn dựng ngoạn mục nhằm thu hút cử tọa ở đại hội cùng hơn 20 triệu khán giả truyền hình trên toàn quốc. Bỗng nhiên kế hoạch khôn khéo ấy sụp đổ, trở thành trò cười và sự châm biếm được các cơ quan truyền thông thúc đẩy.
Việc sao chép ý và lời của một người nào khác chắc chắn cũng đều bị phê phán, nhưng ở đây tác hại nặng nề hơn vì đó chính là của bà Michelle Obama, đệ nhất phu nhân của một tổng thống đảng Dân Chủ mà đảng Cộng Hòa vẫn đang cố gắng không để cho đối thủ Hillary Clinton trở thành “một nhiệm kỳ Obama thứ ba.” Phải qua một ngày, vấn đề mới được điều chỉnh một cách thẳng thắn và hữu lý để trở lại trong vòng kiểm soát.
Hôm Thứ Tư, ban tranh cử Donald Trump công bố bà Meridith McIver là người viết bài diễn văn cho bà Melania Trump. Bà McIver là người bạn của gia đình và một biên tập viên viết diễn văn trong tổ chức tranh cử, sau đó cho biết đã làm đơn xin từ nhiệm nhưng ông Trump không chấp thuận. Bà giải thích là trước khi viết, đã thảo luận với bà Melania và hỏi bà ngưỡng mộ những người phụ nữ nào và muốn chuyển thông điệp gì đến dân Mỹ. Bà Melania cho biết Michelle Obama là người bà thường ưa thích nhất. Qua điện thoại, Melania đọc cho McIver một số đoạn trong bài diễn văn của bà Obama năm 2008.
Theo lời bà McIver: “Tôi ghi lại những câu ấy và đưa vào bản thảo, cuối cùng trở thành bản chính thức. Tôi không kiểm tra lại bài đọc của bà Obama. Ðó là lỗi của tôi và tôi cảm thấy kinh hoàng đã gây ra những lộn xộn này cho bà Melania, gia đình ông Trump cũng như cho bà Obama.” Bà McIver nói thêm: “Hôm qua, tôi đã xin ông Trump và gia đình, và xin cho nghỉ việc nhưng họ từ chối, nói rằng đây là lỗi vô tình. Tôi xin được đưa ra bản tuyên bố này vì không muốn thấy chuyện này làm lạc hướng cuộc tranh cử lịch sử của ông Donald Trump và xin tạ lỗi với tất cả.”
Cho đến khi bà McIver đưa ra bản tuyên bố, ban tranh cử Donald Trump vẫn cố gắng tự vệ bằng lối tránh né, đồng thời quy lỗi cho người khác. Ông Paul Manafort, trưởng ban vận động của ông Trump, trong cuộc phỏng vấn của CNN sáng Thứ Tư khẳng định rằng những lới tố giác về một số đoạn đạo văn (plagiarism) là ‘không đáng kể.’” Ông nói: “Bài diễn văn rất có hiệu quả, đã chuyển đi được những suy nghĩ của bà. Melania Trump không phải là ứng cử viên vào một chức vụ. Bà chỉ bày tỏ tư tưởng cá nhân về đất nước, về người chồng mình và vì sao ông là người tót nhất cho nước Mỹ.”
Ngày hôm trước, ông Manafort còn cho rằng bà Hillary Clinton rất lo sợ một người phụ nữ tạo được ảnh hưởng lớn nên ban tranh cử của bà đã khai thác, làm lớn chuyện nhỏ nhặt này. Phát ngôn viên ban tranh cử Hillary Clinton bác bỏ lập luận ấy và nói rằng không có gì phải bình luận thêm về sự kiện ngớ ngẩn ấy.
Các cố vấn của bà Hillary Clinton nói là họ quyết định giữ thái độ kiềm chế trong vụ này. Ðến khi ông Manafort tìm cách quy lỗi cho bên họ, giám đốc thông tin Jennifer Palmieri chỉ đánh tin qua Twitter: “Chê trách Hillary Clinton không phải là câu trả lời.”
Ông Corey Lawandowski, cựu trưởng ban tranh cử của ông Trump, bị sa thải vì xung khắc với ông Manafort, nói trên CNN rằng người nào nắm quyền chấp thuận cuối cùng bài diễn văn là người chịu trách nhiệm. Như vậy, theo lời ông Lewandowski, “ông Manafort nên mau chóng làm điều đúng, đó là từ nhiệm.”
Thống Ðốc Chris Christie của New Jersey, một người thân cận với ông Trump, nói: “93% bài diễn văn của bà Trump khác của bà Obama.” Lời bào chữa này vô nghĩa, không có giá trị thuyết phục.
Còn cựu Chủ Tịch Hạ Viện Newt Gingrich thì cho rằng người ta phóng đại chuyện chẳng có gì đáng kể vì bà Melania Trump không là người tranh cử. Ông Reince Priebus, chủ tịch đảng Cộng Hòa, cũng bênh vực bà Melania Trump, và nói: “Tôi không chê trách bà. Một số những điều bà nói là những từ ngữ và chủ đề rất quen thuộc.”
Ông Donald Trump tỏ ra không bị tác động với vụ rắc rối khó chịu bất ngờ ấy bằng cách khen ngợi bà vợ đã có “một bài nói chuyện tuyệt vời.” Ông cũng nhận ra mặt tích cực của sự việc và đánh đi trên Twitter: “Tin tốt là diễn từ của Melania được quảng bá hơn bất cứ gì hết trong lịch sử chính trị, nhất là nếu tin rằng tất cả truyền thông là truyền thông tốt.”
Chính Thượng Nghị Sĩ Bob Corker (Cộng Hòa-Tennessee) cũng nói với hãng thông tấn AP rằng tranh luận về bài diễn văn của bà Melania Trump “đã bị làm cho trầm trọng thêm vì lối trả lời của ban tranh cử Trump.” Theo ông, ban tranh cử cần phải tìm ra một phương cách tốt hơn để ứng phó và “không làm chuyện này tồn tại lâu đến mức làm mất thể diện bà Melania.”
Ông Corker là người ủng hộ ông Trump và thường xuyên tiếp xúc góp ý cho các viên chức ban tranh cử sau khi quyết định rút khỏi danh sách những người có thể được chọn vào chức vụ ứng cử viên phó tổng thống. Ông có mặt ở Cleveland tuần này nhưng không nhận làm diễn giả trong đại hội.
Theo tờ New York Times, từ tháng trước, John McConnell và Matthew Scully, hai chuyên viên viết diễn văn cho cựu Tổng Thống George W. Bush và Thượng Nghị Sĩ John McCain trong các cuộc tranh cử trước đây, được thuê viết bài cho bà Melania Trump. Họ ý thức được tầm quan trọng, đã hoàn thành bản dự thảo, gởi đi và chờ đợi nhiều tuần không có tin được chấp thuận. Cuối cùng họ được biết bà Melania không thích bài viết ấy, đã loại bỏ và họ không rõ chuyện gì thêm sau đó.
Những chuyên gia trong vấn đề nhận xét rằng ban tranh cử Donald Trump yếu kém, thiếu thận trọng và làm việc vô tổ chức. Theo thủ tục bình thường, khi chuẩn bị các bài diễn văn quan trọng, phải có ban chuyên viên kiểm tra từng chữ từng câu và dùng những software như DupliChecker để xem có lấy ý, sao chép lời ở đâu hay không.
Người phát hiện ra chuyện đạo văn này là Jon Favreau, cựu trưởng ban viết diễn văn cho Tổng Thống Barack Obama. Ðêm Thứ Hai, ông đang ngồi trên salon ở nhà nghe bà Melania Trump nói chuyện qua TV. Thoạt đầu ông không chú ý gì lắm, vì hiểu rằng các bài diễn văn chính trị đầy những lời lẽ gần giống nhau không thể nào khác. Nhưng tới khi ông nghe bà Trump nói: “Your word is your bond” (Lời của bạn ràng buộc bạn) thì ông chợt nhớ lại là bà Michelle Obama đã nói như thế năm 2008 và chưa có người nào khác dùng lời ấy trong diễn văn chính trị. “Tới đó tôi nghĩ là có lẽ đã có sự sao chép.”
Những chuyên viên làm việc ở các cơ quan truyền thông sau đó nhanh chóng khám phá ra nhiều câu trong hai đoạn khác hoàn toàn giống hệt giữa hai bài diễn văn. Họ cũng tìm ngay được cuốn băng video cũ và đưa lên màn ảnh hai hình song song đặt cạnh nhau để cho khán giả lần lượt nghe bà Obama rồi bà Trump nói giống nhau tới mức nào. Hình ảnh này được chiếu đi chiếu lại hàng chục lần suốt ngày Thứ Ba, cùng với những trao đổi bình luận giữa các ký giả, chiếm mất một thời lượng lớn thay cho những đoạn phóng sự trực tiếp về Ðại Hội Ðảng Cộng Hòa ở Cleveland.
Cuối cùng ban tranh cử Donald Trump phải quyết định đưa bà Meridith McIver ra, và những lời giải thích có lẽ gần sự thật nhất đã phần nào giải thoát trách nhiệm cho những người khác trong ban tranh cử. Chỉ có phương cách hạn chế thiệt hại (damage control) ấy mới chấm dứt được những hậu quả tổn hại khác nếu sự việc tiếp tục bị kéo dài.
